Унгараас суралцахуй...

Эх сурвалж: МҮХАҮТ

-Улс орнууд бизнесийн тогтвортой орчныг хамгаалахын тулд ямар арга хэмжээ авч байна вэ-

Хөл бөмбөг сонирхогчдын анхаарлын төвд Унгар улс өртөөд багагүй хугацаа өнгөрч байна.

Тус улс Европын хөл бөмбөгийн аварга шалгаруулах тэмцээнийг өөрийн нутагт зохион байгуулж байгаа нь цар тахлын дараах дэлхий нийтийг хамарсан хамгийн том, өргөн цар хүрээтэй арга хэмжээ болж байна. Цар тахлын хямралаас зарим улс орон өндийж чадахгүй байгаа энэ үед Унгар бусдын “атаархал” төрүүлэх хэмжээнд улс орны амьдрал нь жигдрээд, хэвийн горимд шилжин оржээ.

Тэгвэл Унгар улсад Монголын үндэсний худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимын Ерөнхийлөгч О.Амартүвшин ажлын айлчлал хийж, хоёр талын хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх, шинэ түвшинд гаргах талаар уулзалт, хэлэлцээр хийгээд ирсэн байна. Ковидын дараах эдийн засгийн “Их сэргэлт”-ийн алхмын талаар энэ үеэр туршлага судалж, талууд харилцан санал солилцжээ. Мөн одоогийн үүссэн хүндрэл, бэрхшээлээс богино хугацаанд гарах, цар тахлын дараах нийгэм, эдийн засаг, бизнесийн орчны өөрчлөлтөд бэлтгэх, шинэ орчин нөхцөлд дасан зохицох, бизнесийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, түншлэлийг шинэ шатанд гаргах тухай ярилцсан байна.

Монгол Улсаас Унгар улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд З.Батбаяр хоёр улсын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг тэлэх, шинэ түншлэлийг эхлүүлэхэд томоохон гүүр болон ажиллаж буй. Энэ утгаараа хоёр улсын эдийн засаг, бизнесийн яриа хэлэлцээг ихээхэн өндөр түвшинд гарган тавьж байгаа. Түүний хувьд ковидын үед Унгар улсад ажиллаж, амьдарч, сурч байгаа монголчуудынхаа эрх ашгийг хамгаалах, эрүүл мэндэд нь санаа тавих, туслах, дэмжих ажлыг маш өргөн хүрээтэй зохион байгуулж чадсан. Энэ нь олон монголчуудын талархал хүлээсэн билээ. Унгарт өдгөө 3,600 гаруй монголчууд байгаа бөгөөд З.Батбаяр сайдын хувьд иргэдтэйгээ хамгийн их харилцаа холбоотой байдаг аж.

Ингээд Унгар улс хэрхэн ковидтой хэрхэн нүүр тулж, үүнд ялалт байгуулсан талаар танилцуулъя.

Тухайлбал, Унгар улс коронавирусний тархалтаас улбаатай алдсан ажлын байраа төдий чинээгээр дахин сэргээх, бий болгох зорилт тавьжээ. Үүний хүрээнд нийгэм, эдийн засгийн амьдралыг хэвийн горимд шилжүүлэх үүрэг, чиглэл бүхий хоёр ч томоохон штаб байгуулж, үйл ажиллагааг нь эхлүүлээд байна. Ковидын гурав дахь давлагааг ялсан Унгар улсын хувьд Эдийн засгийн амьдралыг дахин эхлүүлэх шуурхай штаб байгуулсан нь дэлхийн бусад улс орнуудад үлгэр жишээ болж буй. Тус шуурхай штабыг Гадаад хэрэг ба Эдийн засгийн сайдын удирдлага дор байгуулсан нь төр засгийн өндөр түвшинд хэр их ач холбогдол өгч байгааг эндээс харж болох нь. Хоёр дахь штаб нь Нийгмийн амьдралыг дахин сэргээх шуурхай штаб. Уг штабыг гэр бүл хариуцсан сайд нь ахлахаар болжээ.

Цар тахлын эсрэг хамгийн зөв менежмент бүхий нийгэм, эдийн засгийн бодлого хэрэгжүүлж, өнөөдөр эрсдэлийг бүрэн хумиад байгаа Унгар улсын хэмжээнд ажилгүйдлийн түвшин 4 хувь байна. Харин Европт 8 хувь байгаа нь тус улс хэрхэн цар тахлын эсрэг ажиллаж байгааг илтгэнэ.

Одоогийн байдлаар 50 мянган ажлын байр шинээр хэрэгтэй байгаа аж. Коронавриусийн тархалтаас үүдэлтэй хямрал эцэс болоход ажлын байрыг хоёр дахин нэмж, 100 мянган ажлын байр бий болгоно гэсэн шинэ зорилт дэвшүүлээд байна. Унгарын Засгийн газар ажлын байр, ажлын байр гэсэн зарчмын хүрээнд цар тахлын эсрэг идэвхтэй хариу арга хэмжээ авч иржээ.

Эдгээрийн үр дүнд зөвхөн 2020 онд 1,000 гаруй компани шинээр хөрөнгө оруулалт тус улсад хийжээ. Ялангуяа, авто машин ба авто машины тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрүүд ихээр орж ирсэн байна. Унгарын Засгийн газрын онцлог гэвэл гол асуудлаа шийдвэрлэхдээ иргэдтэйгээ зөвлөлдөж, саналыг нь сонсож, үүнд үндэслэн нийгэм, эдийн засгийн томоохон шийдвэр гардаг аж.

Унгарчууд аж ахуйн нэгжүүдээ хэрхэн дэмжсэн бэ?

Унгарын Засгийн газар жижиг, дунд аж ахуйн нэгжүүдэд 10 жилийн хугацаатай 10 хүртэлх сая HUF хүүгүй зээлж, 3 жилийн дараа буцаан төлж эхлэх болзол тавьжээ.
Унгарын мөнгөн тэмдэгтийг  HUF гэж тодорхойлдог. Унгарын Форинт гэж хэлж бас болно. Мөн олон төрлийн хөнгөлөлттэй нөхцөл бүхий зээлийн эх үүсвэрийн шугам нээж өгсөн байна. Эдгээрээс гадна экспортыг дэмжих хүрээнд компаниудад буцалтгүй мөнгөн дэмжлэг үзүүлж, үйл ажиллагаагаа тогтвортой хадгалж үлдэхэд нь ихээхэн анхаарчээ. Унгарын Засгийн газрын авч буй эдийн засгийн олон арга хэмжээний үр дүнд тус улсын ДНБ 2021 онд 5.5-6 хүртэлх хувиар өсөх боломжтой гэж тооцоолол хийжээ.

Ажлын байраа хүнд цаг үед хадгалж үлдсэн, ажилтнаа цомхотгоогүй, харин ч өргөтгөл хийж, ажлын байраа нэмсэн Унгар эзэнтэй бүхий л томоохон аж ахуйн нэгжүүдэд хэдэн саяас эхлээд 1-2 тэрбум HUF хүртэл буцаан төлөхгүй, нэг удаагийн тусламж хэлбэрээр үзүүлсэн байна.

Унгар улсын хувьд ковидын эхний давалгаанд худалдаа, үйлчилгээ тэргүүтэй олон ажлын газрууд хаагдсан ч хоёр дахь болон гурав дахь удаагийн давалгааны үед үйлдвэрлэл, худалдаа гээд салбарууд дор бүрнээ үйл ажиллагаагаа бүрэн хэдий биш боловч тодорхой хэмжээнд явуулж байв. Харин боловсрол, шинжлэх ухааны салбарын хүмүүс л зайнаас буюу энэ үед гэрээсээ ажилласан байна. Эхний давалгааны дараа эдийн засгийн сэргээх, аж ахуйн нэгжүүдэд буцалтгүй болон хөнгөлөлттэй зээл олгох арга хэмжээг зохион байгуулж, татварын хувь хэмжээг багасгах, чөлөөлөх чиглэлд Унгарын Засгийн газар онцгой анхаарчээ. Эдийн засгаа халамж, хандиваар бус бүх хүмүүсээ ажлын байраар хангах уриалга дэвшүүлэн ажиллаж байна.

Гэр бүл, нийгмийн амьдралд хэрхэн анхаарсан бэ?

Өрхийн амьжиргааг бууруулахгүй байх, хэвийн түвшинд хадгалж, хамгаалах үүднээс Унгарын Засгийн газар нийгмийн олон талт хариу арга хэмжээ аваад байна. Тухайлбал, хүүхэд өсгөж байгаа, ажил хөдөлмөр эрхэлж буй гэр бүлийн хоёр энэ онд цалингаасаа төлсөн хувь хүний орлогын албан татварыг бүгдийг нь буцаан олгожээ. Энэ нь хөдөлмөрийн зах зээлийг дэмжих, хавтгайрсан үргэлгэн халамжийн бодлогыг зайлсхийх, ажил хөдөлмөр эрхэлж буй хүмүүсээ илүү шударгаар урамшуулах, нэг удаагийн бодитой дэмжлэг, алхам болоод байна. Ойролцоогоор, нэг өрх айл 1.6 сая  HUF авах жишээтэй. Мөн 25 наснаас доош насны залуусыг орлогын татвараас бүрэн чөлөөлсөн байна. Үүнээс гадна 4 хүүхэдтэй бүх эхчүүдийг орлогын татвараас 100 хувь чөлөөлжээ. Цар тахлын үед банкны зээл авсан иргэдийн зээлээ төлөх хугацааг хойшлуулж, энэ нь 2021 оны есдүгээр сар хүртэл үргэлжлэхээр байна. Нийгмийн амьжиргааг сайжруулах үүднээс цалингийн доод хэмжээг 200 мянган HUF болгохоор Засгийн газрын түвшинд яриад эхэлжээ.

Хөл хорио цуцалсан нь ДНБ 1% өсөхөд нөлөөлжээ

Унгарын Засгийн газар иргэдээ вакцинжуулах ажлыг цаг хугацаа алдалгүй, амжилттай зохион байгуулж, улс орны хэмжээнд эрсдэлийг бүрэн хумьж чадсан. Ингэснээр Европын бусад орнуудаас 45 хоногийн өмнө хөл хориогоо цуцалсан нь ДНБ 1 хувиар өсөхөд хүргэжээ. Коронавирусийн хямралын үед Унгар татварын хувь хэмжээг бууруулах, багасгах бодлого баримталсан нь дэлхийд хөрөнгө оруулахад хамгийн таатай 10 орны нэг болгосон байна. Татварын уг бодлого нь ажлын байрыг хадгалаад зогсохгүй аж ахуйн нэгж, ажил олгогчдод бодитой дэмжлэг болжээ.

Татварын хувь хэмжээг бууруулсан нь эдийн засаг сэргэхэд БОДИТ ХӨШҮҮРЭГ БОЛОВ

Компани, аж ахуйн нэгжийн татварын ачааллыг бууруулсан нь эдийн засаг богино хугацаанд сэргэх суурь нөхцөл, хөшүүрэг болсон байна. Цар тахлын ард гарахад хамгийн их үүрэг гүйцэтгэж, ачаалал ихтэй ажилласан нийгмийн салбарын хүмүүст цалинтай 10 хоногийн амралт өгчээ. Тэр тусмаа эмч нарын цалин, хангамжийг сайжруулах асуудлыг хөндөж, тодорхой ахиц дэвшил гаргасан байна. Тодруулбал, эмчийн гарааны цалинг сардаа 800 мянган HUF болгосон бол олон жилийн ажилласан эмч нарын цалинг 2.8 сая HUF болгожээ. Том, жижиг бүх төрлийн дэлгүүрүүдийг цахим касстай болгож, энэ нь шууд татварын газартай холбогдсон байна. Ингэснээр татвар төлөлт ердийн үетэй харьцуулахад нэмэгджээ. 2020 онд цар тахлаас сэргийлэх ажилтан, албан хаагчдад цалингаас гадна 500 мянган HUF олгосон байна. Мөн эмнэлэг, эрүүл мэндийн ажилчдад 500 мянган HUF дэмжлэг, туслалцаа үзүүлжээ.

Унгар ОДОО...

Унгарын Засгийн газар хүн амаа өсгөх бодлого түлхүү баримталж буй. Үүний хүрээнд гэр бүлд зориулсан тусламж, дэмжлэг хамгийн ихээр олгож байна. Европын орнууд хүн амынхаа өсөлтөд хамгийн их ач холбогдол өгч, нийгмийн дэмжлэг, туслалцаа түлхүү олгодог. Тэгвэл ковидын дараа энэ бодлогоо илүү эрчимжүүлэх, сэргээхээр болжээ. Жишээ нь, дөрвөн хүүхэдтэй ээж орлогын  албан татвар төлөхгүй, шинэ байр барих эсвэл засвар хийх, худалдан авах тохиолдолд маш бага хүүтэй зээл улсаас нь олгох болжээ. Ингэж хүн амаа өсгөх бодлогыг Унгарын Засгийн газар эдийн засгийн хөшүүргээр дэмжиж байна. Мөн гурван хүүхэдтэй гэр бүлд 10 сая  форинт /үндэсний мөнгөн тэмдэгт/ байрны зээлээс чөлөөлж байна.

Тэрчлэн хүүхдээ хараад гэртээ суугаа ээж нарт цалинг нь бүтнээр, мөн нэмж хүүхдийн мөнгө давхар авахаар байна. Дөрвөн хүүхэдтэй гэр бүл авто машин авлаа гэхэд үүний 2.5 саяыг нь улсаас төлж байна. Унгар улс 10 хүрэхгүй жилийн дотор эдийн засгаа тэлж, нөөц боломжоо эрс нэмэгдүүлжээ. Дампуурлаа зарлах гэж байсан улс өнөөдөр богино хугацаанд эдийн засгийн өндөр амжилтад хүргэсэн байна. Унгарын туршлага олон улс оронд “сурах бичиг” болж, 54 мянган үзэгчтэй Европын хөл бөмбөгийн аварга шалгаруулах тэмцээнийг өдгөө гардан зохин байгуулж, цар тахлын дараах эдийн засгийн “Их сэргэлт”-ийн бодлогыг Унгар эрчимтэй хэрэгжүүлж байна. 

Б.Мөнх-Эрдэнэ